Sinais, o noso programa de cinema recente de España e Portugal, visto desde a outra beira por Ivonne Sheen, programadora de Sinais América Latina.
A experiencia de captar e proxectar imaxes como un evento, unha situación, unha memoria, un detonador, unha navegación na escuridade submarina. Dentro do campo, fóra do campo, no medio deses espazos efémeros, estamos nós, as persoas que miramos. Convertémonos en testemuñas de moitos rrriiitmos.
O noso reflexo distórcese e complétase con elementos transcendentais, como son a cámara e os espellos, as superficies reflectantes nas que converxen múltiples planos, e talvez algúns deles permanecen no plano do invisible, mais, mesmo así, afectan ao que percibimos e sentimos como o acto de mirar. Pregúntome en que pensan aquelas persoas coas que chocamos ombros, cóbados, suores e sorrisos, no medio das urbes inquietantes; como a nosa dimensión persoal se expande e se conxuga coa sombra e os reflexos dun todes impersoal e persoal ao mesmo tempo. Talvez a cámara por veces nos achega, pero tamén nos distancia; talvez podo tocar a túa impresión dactilar se me achego para te mirar non aos ollos, senón aos xestos que o teu corpo aprehendeu, aos ritmos que provocas coas materias e aqueles sons que evidencian eses rozamentos. Un cinema que se fai coas mans, co corpo e a materia, co corpo e a máquina; e involúcranos.
Sempre hai un culpable na existencia das imaxes.
A construción dunha cidade e a persistencia das árbores e as pedras que as habitan, aínda que a realidade é á inversa, é que nós as empezamos a habitar. As mans dos humanos a darlles forma e a convertelas en estruturas de vivenda, históricas, en monumento. A nosa mirada na cidade afíxose máis a mirar por aquelas regañas e formas. Que nos din as árbores e as pedras do tempo e do movemento? Que é o que nos ensinan do mirar as cores e escintileos dun corpo de auga. Un lago e a súa sacralidade, que é oráculo.
As relacións nas urbes que son atravesadas pola diáspora e que se lembran nas mans, no padal, nos cheiros. Coñecementos baseados en experiencias do comer, do sementar, e o ver medrar plantas que nos dan froitos. Froitas que forman parte de identidades. Un nós cunha memoria expandida, migrante. Que nos recorda un cistema no que nos criamos e ao que grupos como os okupas opoñen resistencia desde a dimensión esencial do dereito a unha vivenda autónoma, que supera as violencias do Estado e que se enfronta decontino á violencia policial. Os verdugos por veces son aqueles que mellor saben observar, mais trátase dunha observación na que a mirada violenta e na que nos tornamos obxectos para a opresión.
Daquela, un home de pau que subverte o espazo público, e, aínda que pareza marxinal, talvez hai algo de liberdade aí ao non ser visto como alguén máis, un DNI máis. A súa descorporalidade absólveo de ser un verdugo da imaxe e o seu anti mimetismo humano é o dun anonimato que resiste, abrazado polo grupo des ninguéns. E os meus ollos entón tamén quero que se transformen e entón mirar con cores expandidas, alimentar a miña imaxinación, as miñas mitoloxías, converter os meus ollos en ollos de auga, nun pestanexo incompleto no que algunhas vacas camiñan e a paisaxe se transforma fragmentariamente ou con múltiples cores desacopladas. Nos ollos dunha cóbrega. Unha danza de neon nunha escuridade citadina, como unha ilusión, como cadáver exquisito. Nunha cidade capital que se fragmenta e se desprega a través da lente-mirada.
Pequenos ollos que permiten ver na escuridade submarina. Criaturas de cores vibrantes. Talvez co cinema podemos imaxinar esa posibilidade dun par de ollos que nos permitan ter un alcance animal. Como unha abella a polinizar flores, como un colibrí a beber do néctar co seu frenesí. Talvez o cinema, de novo, nos abra os ollos a ese movemento, a esas cores e cheiros.
As mans e corpos que transitaron máis tempo ca nós, que coñecen o traballo coa terra e co mar. Que tecen artesanalmente e corean ritmos dunha colectividade vital; talvez esa imposibilidade de ser quen de se mover con esa rítmica está redimida cos cortes fílmicos. Unha rítmica a lle facer unha homenaxe a outra rítmica. Talvez a unha rítmica da terra tamén, unha rítmica case sísmica.
Un xogo entre dúes camarógrafes que liberan o acto de filmar da súa posesión e, no canto diso, o desexo por captar deixa en evidencia es axentes. Os culpables son tamén as vítimas, e nós, es cómplices. Danzas ondulantes. Masanao Abe foi un científico e artista que estudou o movemento das nubes. É que hai que aprender a observar con amor e respecto; hai moito que aprender delas, e talvez son tamén un libro que ignoramos.
Ivonne Sheen M.
A Coruña, xuño 2024
