- O pasado 2022 inauguráronse as Bolsas ese8_LAB para o desenvolvemento de proxectos cinematográficos nunha institución de prestixio en Europa, financiadas pola Unión Europea – NextGenerationEU como parte do Plan de Recuperación, Transformación e Resiliencia do Instituto da Cinematografía e das Artes Audiovisuais. Dous proxectos foron seleccionados para ser desenvolvidos durante cinco semanas no Baltic Analog Lab de Riga; un deles foi o de María Pinell Plana (María Pipla): As time bends. Falamos con ela do seu proceso de creación alí, unha exploración do tempo e do seu diálogo entre as posibilidades do corpo e dos dispositivos fílmicos. As time bends terá a súa Estrea Mundial no XIV (S8), o próximo xuño de 2023 na Coruña.
– Poderías realizar unha pequena introdución do teu proxecto As time bends?
As time bends parte do interese pola experiencia do tempo fílmico e, en concreto, por como construír o efecto da cámara lenta, a través da exploración dos ritmos dos nosos corpos e dos ritmos dos aparellos cinematográficos, cámaras e proxectores.
No proxecto filmo varias veces unha coreografía interpretada por unha performer de danza contemporánea, usando en cada toma unha estratexia distinta para conseguir este efecto. Traballo con tres variables: as posibles velocidades dun corpo para realizar un xesto, as posibles velocidades dunha cámara para gravar este xesto e as posibles velocidades dun proxector para mostrar este xesto. A combinación das variables permíteme explorar o diálogo entre as posibilidades do corpo e dos dispositivos fílmicos, creando un exercicio de contemplación no que me gustaría prestar atención ao detalle e á potencia dun tempo que parece abrirse, dilatarse, transcorrer de forma distinta ao do noso presente.
– Cóntanos brevemente como foi o proceso de creación durante a túa estancia no Baltic Analog Lab de Riga e a evolución do teu proxecto desde a súa concepción.
O proceso de creación en Riga foi xunto a Līga Ubele, unha bailarina e coreógrafa de danza contemporánea letona con quen colaborarei desde o inicio. Coñecémonos pouco antes de viaxar á cidade, expliqueille o proxecto e contectamos porque no seu último traballo, Untitled, ela tamén explorara ritmos moi lentos no movemento e a danza. Quería explorar como un termo que provén do cinema, a cámara lenta, acaba permeando o corpo e, á vez, que oportunidades pode ter o feito de ensaiar este cambio de compás.
Traballar conxuntamente foi moi enriquecedor, pero tamén intenso. En catro semanas montamos o dispositivo técnico de cámaras e proxectores e tamén coreografiamos unha secuencia de movementos que xogase a favor do proxecto. Queriamos atopar un balance entre estes dous aspectos e facer que dialogasen, o cal require tempo de ensaio e habitar a proposta, entrar na lentitude, algo que tivemos que facer con pouco tempo. Aínda así, a experiencia converteuse nun ensaio crucial para entender mellor o dispositivo, as súas necesidades e riscos.
– Que significou para ti a oportunidade de estar a traballar durante un mes integramente nun proxecto artístico?
Puiden mergullarme no proceso creativo dunha forma moito máis intensa, dispor de tempo e recursos para dedicarme por completo, algo que non sempre podes permitirte. Eu viña de acabar MASTER.LAV facía poucos meses e a residencia permitiume continuar cun ritmo de traballo parecido ao que tiña na escola, onde tamén estivemos moi inmersas nos nosos procesos. De feito, As Time Bends é un dos proxectos que desenvolvo alí, nunha primeira tentativa que fixen xunto a Céline Latil. Así que foi xenial poder retomalo e ademais facelo noutro contexto como BAL do que continuar aprendendo. Ese mes foi moi importante para concretar o proxecto e entender mellor que necesitaba para continuar desenvolvéndoo.
– Como influíu no desenvolvemento artístico da túa obra o teu paso polo Baltic Analog Lab? En que puideches profundar alí?
Durante o meu paso polo BAL puiden profundar no dispositivo fílmico do proxecto e, á vez, entrar máis a fondo no proceso de revelado manual. En Riga quería facer un pouco máis complexa a primeira proba que realicei en LAV, polo que usei unha Bolex con motor para gravar a varias velocidades planos secuencia da coreografía que montaramos. O motor xustamente fallou nas tomas que gravaba a cámara lenta, polo que non conseguimos ese efecto a través da variante da cámara, senón unicamente a través do corpo, algo que foi curioso. Así aprendín a incluír no proxecto tamén o erro, o desfasamento, a particularidade de cada aparello e do corpo.
Profundar no proceso de revelado manual tamén foi unha parte moi importante da residencia. Armands Andže, o encargado do laboratorio en BAL, e tamén Helena Estrela, axudáronme moito neste proceso. En BAL hai unha clara vontade de experimentar dentro do laboratorio, abrazando e valorando posibilidades e procesos que noutros contextos non terían espazo. Ademais, o noso paso por BAL coincidiu coa súa festa de aniversario, polo que tamén foi unha oportunidade para ver algunhas das pezas e coñecer mellor a súa comunidade.
– Traballaches de xeito conxunto con Helena Estrela, compañeira de estancia no BAL de Riga. Que achegou á vosa experiencia artística esta convivencia?
Coñecer e traballar xunto a Helena foi algo que valoro moito dentro de toda a experiencia. Fómonos coñecendo á vez que iamos desenvolvendo os nosos proxectos e tivemos a sorte de conxeniar. Para min, foi un agasallo poder acompañarnos mutuamente neste proceso e compartir como o viamos cada unha. Os nosos proxectos eran distintos, así que gocei moito e aprendín coa súa forma de traballar, como ía recompilando pequenas historias sobre o sol en Riga para ir fiando a súa película, desde o terreo da experiencia máis cotiá, do azar do día a día.
– No (S8) dedicámoslle unha especial atención á creación cinematográfica en tempo real nas súas diferentes formas, como o filme performance ou o cinema expandido. Que opinión che merece esta dimensión do cinema?
Creo que ambos os termos conectan xustamente cunha dimensión corporal que me interesa moito. Traballar con imaxes sempre implica traballar co noso corpo. Estas teñen a capacidade de atravesarnos, interpelan aos nosos sentidos. A dimensión do corpo agudízase nestes terreos máis performáticos do cinema experimental, convértese nunha oportunidade para explorar. O ano pasado gocei moito das proxeccións na Fundación Luís Seoane, con Gold Film de Deneb Martos, os proxectos de Laura Moreno Bueno e Jorge Suárez-Quiñones Rivas e as pezas de Dianna Barrie e Richard Tuohy, así que teño ganas de ver máis nesta edición e continuar descubrindo. Ademais da cuestión do corpo e do tempo, tamén creo que estes campos adoitan presentar un desvío respecto da forma de organizar o espazo de proxección, algo que tamén me gustaría continuar explorando.
– Que estímulos atopas no formato analóxico da imaxe en movemento e que crees que achega ao teu proceso de creación esta elección?
O meu reencontro co analóxico foi algo fortuíto, pero tamén me motivou moito a explorar de forma máis profunda o medio. A súa fisicalidade permite experimentar de mil formas as súas particularidades e límites, algo que se converte tamén nunha potencia. Sempre que traballo en fílmico penso nesta dimensión material, na unidade mínima do fotograma, na súa relación coa proxección, no proceso de filmación dunha imaxe. Desde un lado moito máis irracional, cando de adolescente empecei a facer fotos foi en formato analóxico. Creo que hai algo na decisión de continuar traballando en película que nace de alí, de conectar con ese momento vital de proba e procura.
– En que parte do proceso atópase o proxecto nestes momentos e cales serán os seguintes pasos a seguir?
Regresei de Riga con moitas ganas de seguir traballando no proxecto, polo que decidín gravar de novo recollendo todo o aprendido coa peza realizada en BAL. Nesta ocasión, colaboro con Èlia Brugulat, tamén bailarina de contemporáneo de Barcelona, na gravación dunha nova coreografía desde hai uns meses. Pulimos algúns aspectos técnicos e queremos aproveitar para rexistrar unha serie coreográfica máis longa, na que poder despregar mellor a proposta e que a experiencia do tempo fílmico sexa máis dilatada. Paralelamente, traballo coa variable do proxector para a presentación en (S8), que á súa vez é o elemento que achega a dimensión do tempo real e a especialidade á peza. Teño moitas ganas de podela mostrar e, no futuro, traballar esta relación corpo – dispositivos fílmicos dunha maneira máis continuada.
