- O cineasta, investigador, tradutor e editor arxentino Pablo Marín escribe sobre unha das películas do austríaco Philipp Fleischmann que imos ver nesta edición do (S8).
Dúas liñas dividen a pantalla do cinema pola metade, cortándoa en horizontal e logo en vertical. Fanlle pensar a un na cruz que divide o cadro —isto é, a pantalla— da guía dunha conta atrás, que ao cabo non é máis que unha vista telescópica na que se extinguen os segundos que transcorren antes do comezo de todas as películas (8… 7… 6…). Aquí a diferenza radica en que a súa localización na pantalla non responde a un interese temporal. Non; como en todo o cinema ultraconcreto de Philipp Fleischmann, a cruz responde a un artefacto deseñado para conseguir unha representación espacial convincente: esas «liñas» son dúas cámaras de 16mm sen lentes e inmóbiles construídas desde cero e capaces de captar a dimensión real da famosa sala de cine vienesa Invisible Cinema 3 desde o punto de vista do seu protagonista, o rectángulo branco.
Concibido polo cineasta Peter Kubelka como unha «máquina de visionamento» que non debe distraer, na que só o filme proxectado debería «ditar completamente a sensación de espazo», a historia do Invisible Cinema pasou por varias localizacións e aparencias (con instalacións máis ou menos ambiciosas, foi construído en 1970 en Nova York, logo en Viena en 1989 e máis adiante remodelado nese mesmo sitio en 2003) sempre consonte a máxima minimalista de ser unha caixa completamente negra, sen superficies reflectantes a excepción da pantalla. Con ese mesmo sentido de austeridade visionaria, no cal o respecto por unha arte de luces e sombras dá paso a unha experiencia de visión sen igual, é co que Fleischmann parece sintonizar, como unha sorte de cineasta-médium, para realizar a película máis esixente da súa serie de retratos de institucións artísticas austríacas. Metade fantasmagoría, metade plano en movemento, The Invisible Cinema 3 é unha inmersión rápida de 43 segundos na escuridade total dun edificio cuxa única distracción vén marcada por unha serie de puntos brancos oscilantes (as luces da sala) que desfilan polo cadro cara arriba e cara aos lados. O resultado é unha miniatura fría e hipnótica, unha mínima tallada de realidade non mediada que guinda sobre o espectador unha chuvia de preguntas sobre a natureza do cinema como medio, poderosa de máis como para saírmos da sala ilesos.
The Invisible Cinema 3, cinta sobre como o espazo se observa a si mesmo, é tamén un xesto de humildade radical ante o proceso creativo. Trátase dun procedemento inestable —baseado na destrución simultánea das nocións elementais de posta en escena, encadre e fotograma— no que o cineasta borra a súa presenza e renuncia a impoñer un punto de vista supervisado. No canto diso, a súa función «limítase» a un tránsito polo espazo durante o que el imaxina a mellor maneira de o invocar e de o facer falar mediante as súas cámaras de captura directa fixadas na pantalla. Instalado nun dos contraplanos máis radicais da historia do cinema, Fleischmann propón, así, o reverso dunha sala de cine que sempre foi definida como invisible: que a pantalla abra os ollos, mesmo durante un intre, e vexa a inestable materia escura da que en realidade se compón o mundo real. É nese momento cando o desapego do seu punto de vista se torna un acto de visión transcendental.
O feito de toda a empresa creativa de Fleischmann, ben cargada conceptualmente, se materializar en menos dun minuto de película muda (sen apenas imaxe ningunha que ver) fala, en última instancia, dun pacto inquebrantable co proceso, máis que de certa decepción desde a perspectiva do público. Nese sentido, lémbrame unha declaración que fixo Jonas Mekas en resposta ás críticas que suscitou a primeira versión do Invisible Cinema. «Tivemos queixas —dixo —, pero non nos preocupa o público. Interésanos o cinema.» É imposible non ver a película de Fleischmann como un monumento cinematográfico a ese mesmo espírito materialista mais subversivamente poético. Sei que isto pode estar ben lonxe das súas intencións de observación neutral, pero, en certo modo, é posible que Fleischmann acabase de crear un Invisible Cinema 4 etéreo que se constrúe a si mesmo ante os nosos ollos en cada unha das súas proxeccións.
